Mam niepokojące wrażenie, że tym razem przekombinowałem z tytułem. Bo o ile Ślązacy ze sztromem problemu żadnego mieć nie powinni, to już z cadrégą i owszem. Ale nie ma co przeszukiwać pamięci, pytać starzików (dziadków) czy grzebać w śląskich słownikach. Bo ...
Po tym, jak tegoroczną Nagrodę Literacką „Nike” otrzymała książka pod jakże swojsko brzmiącym tytułem Kajś1, trzeba koniecznie iść za ciosem. I podręczyć Państwa kolejnym słówkiem, z jakże malowniczą końcówką „-jś”. Po „kajś” pora zatem na „kiejś” – czyli „ki...
W pewnej parafii pod lasem zaczął się właśnie gorący okres. Otwarto bowiem możliwość zamawiania intencji mszy świętych na przyszły rok kalendarzowy, co oczywiście przekłada się na częstotliwość wizyt parafian w kancelarii, liczbę maili i telefonów. A we mnie ...
Ktoś mi kiedyś powiedział, że jako tako zrozumiał Śląsk dzięki wodzionce. Nie do końca jednak potrafił wyjaśnić, co w niej jest szczególnego, że prowadzi do takiego oświecenia. Rzecz mnie wtedy mocno zaintrygowała, ale tematu nie zgłębiałem. Jednak dzisiaj wł...
Jako że liczba osób znających łacinę systematycznie spada, a stali czytelnicy „Śląskiej prowincji” mogą godziwie oczekiwać kolejnych śląskich słów w tytule felietonu, spieszę z wyjaśnieniem: ani deficere, ani excedere nie są wyrazami z godki. Miłośników śląsk...
Początek czerwca, kiedy piszę ten felieton, jest dla wielu księży czasem gorączkowego oczekiwania. W tym bowiem okresie pojawiają się decyzje dotyczące zmian personalnych w diecezjach. Nerwowo jest zwłaszcza wśród wikariuszy, którzy – zgodnie z rytmem określo...
Jedną z fundamentalnych zalet bycia farorzem pod lasem jest, rzecz jasna, bliskość lasu. Gdy piszę ten felieton, zbyt długo wstrzymywana w blokach startowych wiosna właśnie wystrzeliła sprintem do lata. Upojnie. A od mieszkania do ściany lasu mam ze sto metró...
Zadzwonił telefon. Koleżanka filozofka. Akurat pracuje nad edycją pism pewnego szacownego średniowiecznego filozofa, który – jej na złość – pasjami zajmował się też teologią. W skrócie chodziło o to, czy pewne jego zwroty i koncepcje są autorskie, czy też prz...
Tytułowa setka to nie kolejne śląskie słowo. Chodzi o zwyczajną, polską setkę. To mój setny felieton w miesięczniku „W drodze”. Wahałem się, czy się do tego przyznawać, bo to oznacza, że już strasznie długo redakcja nie zmienia felietonisty, co może być odczy...
Nie tak dawno obchodziłem kolejne osiemnaste urodziny. Rzecz nie byłaby warta wzmianki w felietonie, gdyby nie to, że zupełnie niezależnie od siebie dwie grupy moich znajomych podarowały mi gadżety z wizerunkiem beboka. Przypadek? Choć w sumie byłym studentom...
Jakoś tuż po Bożym Narodzeniu, pewnie na skutek standardowego wówczas stanu przejedzenia, zapałaliśmy (mój nieoceniony wikariusz i ja) ochotą na żur. Sięgnąłem więc po bonclok i przygotowałem zakwas. Dla niewtajemniczonych: bonclok to kamionkowe naczynie zazw...
Od kilku dni towarzyszy mi pokusa, żeby pobawić się w proroka. Podjąłem z nią nierówną walkę, która przyniosła przynajmniej taki owoc, że przyszłości przepowiadać nie będę. Zadanie to zrobiło się zresztą prócz tego, że ryzykowne, to jeszcze ambiwalentne, bo z...
Nie mam totalnej obsesji porządku. Znoszę spokojnie bałagan w kuchni i w moich szpargałach. Ale bałagan w myśleniu znoszę zdecydowanie gorzej. Wobec zalewu apeli, oświadczeń, stanowisk, manifestów, plakatów i krzyków podczas ostatnich tygodni w głowie dudni m...
Jedną z konsekwencji bycia farorzem jest możliwość słuchania, a czasem słyszenia (bo nie wypada napisać „podsłuchiwania”) dialogów parafian. Różnią się one zasadniczo od dialogów studenckich z uniwersyteckich korytarzy. Między innymi dlatego, że profil wiekow...
Niedawno objąłem nowe obowiązki w zarządzie Fundacji św. Józefa. Wiąże się to między innymi z koniecznością regularnego bywania w Warszawie. Kusi mnie, żeby rozwinąć wątek Ślązaka w stolicy, ale jeszcze tym razem się oprę (choć na dłuższą metę opór jawi mi si...
Zwykle kiedy siadam do pisania, dzwoni telefon, ktoś się dobija do drzwi albo przypominam sobie, że miałem coś pilnego do zrobienia. Nie inaczej było tym razem. Szczęśliwie domofon odezwał się dopiero, gdy zaczynałem stawiać pytanie: „O czym by tu napisać?”. ...
Są takie śląskie wyrazy, które lubię szczególnie. Część z powodu ich brzmienia, część dla sprzężeń etymologicznych. Mam też zbiór swoich ulubionych ze względu na skojarzenia z dzieciństwem. Tytułowy fyrlok zdecydowanie do nich należy, choć i za brzmienie nale...
Kiedy piszę te słowa, chwilowo nie ma papieża. Teraz pewnie już jest nowy – wszystko wróciło do normy. I szybciutko zapomnieliśmy, że dopiero co przez kilkanaście dni w modlitwie eucharystycznej wspominaliśmy wyłącznie imię własnego biskupa… To bodaj najbardz...
Wczoraj dopadła mnie jedna z nieuniknionych życiowych okoliczności – hurtowe biglowanie koszul (na śląskiej prowincji koszule prasują raczej goście z innych części Polski). Czynność ta zwykle prowadzi mnie albo do odmawiania koronki (w celu zagwarantowania do...
Spieszę z wyjaśnieniem: nic nie brałem. W tytule nie chodzi o specyfik, którego zażycie poprzedziło pisanie niniejszego felietonu. W godce (mowie), którą posługują się zwłaszcza rdzenni mieszkańcy śląskiej prowincji, określenie „po leku” nie ma nic wspólnego ...
Nie jestem specem od szkół, nauczania religii i katechezy, ale – jeśli dobrze rozumiem sytuację – planowana reforma szkolnictwa wymusiła prace nad nowymi programami, zatem pewnie też nad założeniami programowymi nauczania religii. Serdecznie współczuję osobom...
Kiedy ten felieton się ukaże, polska reprezentacja piłkarska (męska) będzie już zapewne miała nowego trenera, albo będą trwały gorączkowe dyskusje dotyczące następcy Adama Nawałki. A piszę tekst tuż po tym, kiedy kolejny raz na dużej imprezie zrealizował się ...
Felieton ten ukazuje się na początku Adwentu, a to oznacza, że liturgia przypomina nam bardzo intensywnie wątki związane z czuwaniem. Oczywiście dotyczą one w pierwszym rzędzie oczekiwania na przyjście Chrystusa na końcu świata, czyli paruzji, ale przez to te...
Tuż po wyborze papieża Franciszka w komentarzach dotyczących stylu i dorobku kardynała Bergoglio można było uchwycić ciekawy paradoks. Część komentatorów wyrzucała mu wrogość wobec teologii wyzwolenia. Część wprost przeciwnie – ze zgrozą konstatowała, że oto ...
Nie tak dawno jeden ze śląskich biskupów opublikował wywiad rzekę. Zamierzałem go przeczytać podczas urlopu, niestety zapomniałem spakować do walizki. Zapewne znają państwo to uczucie rozczarowania, kiedy się chce wrócić do rozpoczętej lektury i wtedy pamięć ...
Zastanawiam się, ilu z Państwa natknęło się na „łańcuszek” – wyłożoną gdzieś na kościelnej ławce karteczkę, na której napisane było, że należy koniecznie odmówić jakąś modlitwę (albo wykonać inną pobożną czynność), po czym określoną liczbę razy przepisać ową ...
Najpierw muszę wyjaśnić znaczenie tytułowego słowa. W śląskiej godce „wynokwiać” może znaczyć: wydziwiać albo wymyślać. W młodości najczęściej słyszałem to słowo we frazie „Synek, niy wynokwiej”, wypowiadanej przez starszych w reakcji na moje nawracające, abs...
Przyznaję się: ten felieton nie powstał na śląskiej prowincji, tylko we włoskojęzycznej części Szwajcarii. W sumie też na prowincji. Zamiast więc do śląskiej godki sięgniemy dziś do dialektu lombardzkiego, którym posługują się mieszkańcy kantonu Ticino – jego...
Nie, nie będzie o prasowaniu. Jakiekolwiek skojarzenia tytułu z żelazkiem prowadzą na manowce. Pyrlik i żelozko to zestaw narzędzi, których wystylizowana postać może się kojarzyć z godłem górniczym. Pyrlik to sporych rozmiarów młot, żelozko natomiast jest pod...
Kilka dni temu przez liturgię przemknął Janowy tekst o nowym przykazaniu Jezusa – w wersji z rozdziału 13, w której zaraz potem mowa jest o tym, że po miłości wszyscy rozpoznają w nas uczniów Jezusa (tego nie ma już w rozdziale 15, gdzie wątek nowego przykaza...
Sierpień i wrzesień obfitują w rocznice wydarzeń istotnych dla najnowszej historii Polski. W tym roku mój odbiór wszystkich obchodów i uroczystości był na tyle intensywny, że sprowokował refleksję i pytanie: Co jest najpaskudniejszym dziedzictwem ostatniego w...
Kiedy będziecie państwo czytali ten felieton, sprawa, która mnie skłoniła do jego napisania, zostanie już z pewnością bezpiecznie pogrzebana w mrokach medialnej niepamięci. Dlatego pozwolę sobie na kilka słów przypomnienia: W ciągu kilku feralnych dni po Boży...
Gdyby zdarzyło się wam zawitać na śląską prowincję, w okolice Katowic, zajrzyjcie koniecznie do naszej katedry. Położona jest nieco na uboczu od centrum, trzeba do niej iść pod górkę, ale warto – choćby dlatego, że w ciągu dnia można się w niej spokojnie pomo...
Czasem trzeba użyć słowa, które pozwala dać upust zdenerwowaniu. W śląskiej godce mamy niewulgarne „pierona” albo „pieronie”, co odpowiada treściowo polskiemu „do pioruna”, ale lepiej działa emocjonalnie. A dlaczego od tego zaczynam? Zaraz wyjaśnię. W napi...
Siadam do pisania dzień po zakończeniu tegorocznej kolędy. I już wiem, że tematu tego nie jestem w stanie ominąć. Przedwczoraj mieliśmy tak zwaną kolędę dodatkową – czyli odwiedzaliśmy parafian, którzy nie mogli nas przyjąć w wyznaczonym przez grafik terminie...
Już chciałem zrezygnować z planowanego nieco wcześniej tematu lipcowego felietonu, gdy jeden z moich znajomych umieścił na Facebooku następujący wpis: „Należy skończyć z ciągłym »biadoleniem« nad brakiem kapłanów. Do myślenia powinien tu dać sam fakt, że ...
Piszę te słowa z samego środka środka komunikacji publicznej. Wielu z nas na co dzień doświadcza, jak bolesna wciąż jeszcze bywa ta środkowość w polskich warunkach, mimo że kto żyw w ostatnich latach nabył własny środek w celu unikania tych publicznych. Tym r...
Kiedy porównuję się ze stereotypowym wizerunkiem Ślązaka, widzę jedną cechę, której nie chciałbym mieć. Chodzi o zadaniowość – bliskie obsesji nastawienie na konsekwentne i solidne wykonanie zadania, zwłaszcza kiedy wyznaczył je ktoś inny. Zaczynam od tych wy...
Pisanie lipcowego felietonu przypada na czas sesji egzaminacyjnej. Końcówka roku akademickiego skłania do podsumowań. Proszę się nie lękać – nie będę utyskiwał na stan przygotowania czy kultury studentów. Taką pokusę od kilku dni usiłuję oddalić, przeglądając...
Przez miesiąc biłem się z myślami, czy ten tekst ma rzeczywiście być o tym, o czym będzie. Ale skoro nazwałem cykl „Śląska prowincja”, to nie wypada teraz robić uników. A pewnie ten listopad – jeśli coś nadzwyczajnego się nie zdarzy w czasie wyborów – będzie ...
Moi nieocenieni parafianie niedawno uświadomili mi, że nieuchronnie zbliżam się do pięćdziesiątki. Najwyższy czas się ustatkować – pomyślałem i chyba na pomyśleniu rzecz się (na razie przynajmniej) zakończyła. Niemniej coś z upływem czasu jest na rzeczy, bo c...
Dawno temu, kiedy to jeszcze stadiony kojarzyły się chrześcijanom jak najgorzej, istniała w Kościele pewna praktyka, która chodzi mi po głowie od kilku dni. Związana była ona z intuicją, którą być może warto odświeżyć. Disciplina arcani – tak w XVII wieku ...
Miałem właśnie zasiąść do myślenia nad kolejnym felietonem, gdy jeden z moich znajomych zamieścił w Internecie taki post: „Hmmm... «Mam nadzieję, że Polska jest wzorcem nowej ewangelizacji dla Europy» (George Weigel)”. Tym samym rozstrzygnął mój dylemat. Właś...
Na zebraniach nawet całkiem oficjalnych gremiów na śląskiej prowincji zdarzają się momenty, które – przyznaję się – bardzo lubię. Otóż bywa, że w trakcie dyskusji, czy to gdy zapalają się emocje, czy to gdy trzeba ubrać w słowa jakąś nieoczywistą intuicję, kt...
Odkąd papież Franciszek zaczął porównywać Kościół do szpitala polowego, jadąc do moich rodzinnych Piekar Śląskich, zaczynam myśleć o „eklezjologii urazowej”. Bywalcy śląskiej prowincji mogą kojarzyć ceglany budynek z czerwonym krzyżem na dachu, który, gdy spo...
Jednym z moich nielicznych medialnych wspomnień z dzieciństwa jest tytuł cyklu radiowych audycji Jana Tadeusza Stanisławskiego „O wyższości świąt Wielkiej Nocy nad świętami Bożego Narodzenia”. Nie przypomnę sobie, o co dokładnie chodziło wówczas specjaliście ...
Zbliża się Pascha. Wkrótce w kościołach zabrzmi Exsultet – śpiew orędzia paschalnego. Weselcie się już, zastępy aniołów w niebie zaintonuje… No właśnie, kto? W zasadzie jest to partia należąca do zadań diakona. Tyle że diakon to zjawisko raczej rzadkie, defic...
W minionym sezonie ogórkowym jednym z ulubionych tematów mediów wszelakiego autoramentu było komentowanie pewnej ulotki przygotowanej przez pewnego egzorcystę, a opublikowanej na stronach pewnej kurii. Nie zamierzam dołączać do komentatorów tego tekstu. Jedn...
Jakiś czas temu, gdy przygotowywałem się do głoszenia rekolekcji – tym razem nie na śląskiej prowincji, ale we Wrocławiu – wpadł mi w oko pewien Pawłowy passus. Rekolekcje miały być o Kościele, więc przeglądałem eklezjologicznie nośne wątki Nowego Testamentu,...
Piszę ten felieton dzień po ukazaniu się postsynodalnej adhortacji o rodzinie Amoris laetitia papieża Franciszka. I cieszę się, że czytają go Państwo kilka tygodni później. Mam nadzieję, że opadły już nieco dymy wielkiej polemiki wokół tego, co papież w niej ...
Kiedy przez Polskę przetaczała się fala protestów związanych z przeprowadzaną przez rządzących reformą sądownictwa, byłem akurat w Alpach, z dala od mediów. Po tygodniu izolacji powrót do normalnego funkcjonowania jest zawsze trudny, ale tym razem było jeszcz...
Całkiem niedawno na śląskiej prowincji odbył się światowy szczyt klimatyczny. Lokalizacja w sumie niezła, bo Ślązacy z własnego doświadczenia wiedzą coś na temat niefajnych skutków niemądrej eksploatacji kopalin, a i szerzej – nie najmądrzejszej gospodarki su...
Nie ma śląskiego słowa na oznaczenie pandemii, więc szansa na chwytliwy tytuł została tym samym zaprzepaszczona. Niemniej pozostanę w kontekście problemów wywołanych w Kościele przez COVID-19. Nie, nie będę wieszczył, jakie konsekwencje przyniesie obecny kryz...
Nie znam się na polityce. Wiem, że to wyznanie w naszym kraju równe jest stwierdzeniu: „Jestem społecznie wykluczony”, ponieważ tematy polityczne tudzież parapolityczne zagospodarowują na tyle znaczącą część, jeśli nie świadomości, to przynajmniej ludzkich em...
Kilka tygodni temu na śląskiej prowincji pojawiło się dwóch nowych biskupów pomocniczych. Takie „pojawienie się” jest oczywiście procesem złożonym. Najpierw biskup katowicki poprosił, potem Rzym mianował, na koniec odbyły się święcenia, ale proszę się nie lęk...
W czasie kwitnienia kasztanowców w śląskich kościołach można zaobserwować ciekawe zjawisko. Z samego rana pojawia się grupa elegancko ubranych młodych ludzi. Druga mniejsza fala dociera wczesnym popołudniem. Podejrzewam, że podobna sytuacja ma miejsce także p...
W skeczu pewnego śląskiego kabaretu, w ramach skróconego procesu weryfikacji śląskiej tożsamości jednego z bohaterów, pada pytanie o to, czy oddaje on żonie w całości wypłatę, czyli tytułowy „geltak”. Rzecz nieprzypadkowa, bowiem w tradycyjnych śląskich rodzi...
Jeśli ktoś na widok tytułu pomyślał, że felieton będzie o jakiejś mało znanej starożytnej herezji, której wyznawcami byli właśnie fronkanie, to jest w błędzie. Sięgam znowu po wyraz ze śląskiej godki – rzeczownik od czasownika „fronkać”. Przeurocze to, moim z...
Obojętnie, czy podejdziemy od strony nauk (science), czy od strony nauk o człowieku (humanities), czy od strony teologii, zawsze nam wyjdzie, że człowiek jest zwierzęciem stadnym. Części teologów pewnie będzie nieswojo ze słowem „stadny”, więc preferować będą...
Na śląskiej prowincji – precyzyjniej: w archidiecezji katowickiej – trwa właśnie synod diecezjalny. Dla niewtajemniczonych: synod jest ciałem, które swoim działaniem przypomina nieco parlament. Delegaci – po części wyznaczeni przez prawo kanoniczne, po części...
