Skrupulatom na ratunek
Historia chrześcijaństwa w Czechach i na Morawach rozpoczyna się w IX wieku. Na tereny zasiedlone przez plemiona czeskie i morawskie przybyli misjonarze z Bawarii. Ich działalność zaowocowała w 845 roku chrztem 14 książąt czeskich w Ratyzbonie. W 863 roku na prośbę Rościsława, księcia morawskiego, który chciał uwolnić się spod wpływu Niemców, z Bizancjum przybyli Konstanty (Cyryl) i Metody. Gdy władzę w Czechach przejął Wacław, za jeden z głównych celów przyjął szerzenie chrześcijaństwa. Zamordowany przez brata Bolesława I, został uznany za męczennika, którego kult szybko się rozprzestrzenił
W roku 973 założono biskupstwo w Pradze, które po Dietmarze objął św. Wojciech. Zaczęły działać zakony. W roku 1344 biskupstwu praskiemu nadano rangę arcybiskupstwa. Cesarz i król Karol IV w 1348 roku założył pierwszy w tej części Europy uniwersytet w Pradze, na którym powstał również wydział teologiczny. Na początku XV wieku swoją działalność rozpoczął Jan Hus — dążył zarówno do odnowy Kościoła, jak i obrony tożsamości narodowej Czechów. Wezwany na sobór w Konstancji, został uwięziony, torturowano go, a następnie uznano za heretyka i spalono na stosie. Fakt ten spowodował bunt wśród społeczeństwa czeskiego i szybki rozwój ruchu husyckiego. W 1419 roku rozpoczęła się rewolucja husycka, którą próbowały bez rezultatu stłumić wojska państw europejskich. W 1436 roku doszło do ugody. Doświadczenia związane z husytyzmem były pierwszym momentem rozejścia się społeczeństwa czeskiego z Kościołem katolickim. Kolejnym była reformacja. W tym czasie wielu katolików przeszło na luteranizm. Do negatywnego nastawienia wobec katolicyzmu przyczyniły się również rządy Habsburgów i rekatolizacja. Stany czeskie nie potrafiły się pogodzić z centralistyczną polityką Habsburgów. W roku 1556 do Pragi zaproszono jezuitów, którzy mieli się zająć odnową katolicyzmu. W 1609 roku za panowania Rudolfa II doszło do podpisania listu majestatycznego gwarantującego braciom czeskim i luteranom równe prawa z katolikami — zezwalał na wyznawanie confessio bohemica z 1575 roku. Był to na długi czas ostatni znak wolności religijnej. 23 maja 1618 roku szlachta zdeterminowana polityką władz i brakiem poszanowania swobód religijnych dotarła do kancelarii królewskiej na Hradczanach. Doszło do defenestracji, która stała się bezpośrednią przyczyną wojny trzydziestoletniej. Ostateczną klęską dla Czechów była bitwa pod Białą Górą w 1620 roku. Dekretem z 1627 roku za nielegalne zostały uznane wyznania niekatolickie. Do emigracji zostali zmuszeni wszyscy, którzy walczyli o swobody religijne i o tożsamość narodową. Czechy pozostały nadal pod władzą Habsburgów. Podczas rządów Marii Teresy i Józefa II życie religijne miało być podporządkowane państwu — rola i niezależność Kościoła katolickiego została mocno ograniczona.
W latach 70. XVIII wieku Czesi podjęli działania zmierzające do odrodzenia narodowego. Wśród budzicieli było wielu księży. Społeczeństwo czeskie w tym czasie nie lgnęło do katolicyzmu, gdyż kojarzył się z religią państwową i z cesarstwem austriackim. Podobnie było po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku i powstaniu Czechosłowacji. W czasie II wojny światowej wielu kapłanów zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych. Kościół wspierał ruch oporu i wspomagał ludność cywilną.
Po przejęciu władzy przez komunistów w 1948 roku Kościół popadł z nimi w konflikt. W odwecie rozpoczął się proces ateizacji. Zerwano stosunki dyplomatyczne z Watykanem. W czerwcu 1949 roku internowano abp. Berana, wkrótce aresztowano biskupów. W 1950 roku w ramach „Akcji K” zlikwidowano klasztory męskie i seminaria, skonfiskowano ich mienie, przestał też istnieć Kościół greckokatolicki w Czechosłowacji. Władze ustanowiły jedno seminarium w Litomierzycach, do którego przyszli klerycy mogli wstępować za zgodą władz. Oficjalnie mogli działać księża patrioci, którzy byli akceptowani przez reżim w zamian za dyspozycyjność. Władze przyczyniły się do powstania Pokojowego Ruchu Katolickiego Duchowieństwa w Czechosłowacji. Skupiał on „postępowych księży” współpracujących z partią. Wiosną 1968 roku sytuacja nieco się zmieniła, zrehabilitowano represjonowanych księży i zakonników, biskupi wrócili na swoje urzędy, grekokatolicy mogli znów oficjalnie istnieć, odnowiła się tradycja pielgrzymek. 21 sierpnia do Czechosłowacji wkroczyły wojska Układu Warszawskiego. W 1970 roku powstała organizacja współpracująca z reżimem Ruch Katolickiego Duchowieństwa „Pacem in terris”. 1 stycznia 1977 roku grupa czeskich intelektualistów podpisała Kartę 77. Wśród sygnatariuszy Karty było wiele osób związanych z Kościołem. Komuniści chcieli skłócić opozycję z abp. Tomáąkiem. Plan ten wywarł odwrotny skutek. M.in. ks. Josef Zvěřina, ks. Oto Mádr i ks. Tomáą Halík stali się najbliższymi współpracownikami Tomáąka. 12 listopada 1989 roku Jan Paweł II kanonizował św. Agnieszkę Czeską. W Czechach krążyła legenda, że gdy św. Agnieszka zostanie wyniesiona do ołtarzy, w kraju zapanuje dobrobyt. 17 listopada doszło do aksamitnej rewolucji. 24 listopada kard. Frantiąek Tomáąek ogłosił list otwarty, w którym Kościół katolicki stanął po stronie narodu. W kwietniu 1990 roku z pielgrzymką do Czechosłowacji udał się Jan Paweł II. Odwiedził Czechy jeszcze w 1995 i w 1997 roku.
Czechy należą do najbardziej zlaicyzowanych państw w Europie. Według danych statystycznych z roku 2001 na terenie Czech mieszka 32,1% wierzących (w tym 26,8% stanowią katolicy), 59% ateistów, 8,9% osób nie zbadano. Z danych z 1 stycznia 2003 roku dowiadujemy się, że na ponad 10 mln obywateli w Czechach żyje 2,7 mln katolików i 7,6 tys. grekokatolików. Duszpasterzuje im 1793 księży diecezjalnych i 520 księży zakonnych, którzy sprawują swoją posługę w 3137 parafiach. W Czechach jest 99 domów zakonnych męskich, w których mieszka 860 zakonników, i 162 domy zakonne żeńskie, w których przebywa 2123 zakonnic. Kościół w Czechach składa się z prowincji czeskiej i morawskiej. Istnieje także egzarchat apostolski dla grekokatolików, który jest podległy papieżowi. W Czechach działa katolickie radio Proglas, a od maja tego roku telewizja Noe. Funkcjonują katolickie szkoły, wydziały teologiczne, duszpasterstwa, wydawnictwa, Caritas, Czeska Akademia Chrześcijańska. Ukazuje się prasa katolicka m.in. „Katolický týdeník”, „Teologické texty”. Republika Czeska, mimo że podpisała w 2002 roku umowę konkordatową z Watykanem, do dziś jej nie ratyfikowała.
Oceń