Dwa grosze. O Bogu bliskim
ks. Piotr Nikolski, Św. Jan od Krzyża wobec prawosławnej tradycji ascetycznej, Biblioteka Carmelitanum 1, Flos Carmeli, Poznań 2006, s. 160
Książka ks. Nikolskiego jest pokłosiem wykładów, które prowadził w roku akademickim 2005/2006 w Instytucie Duchowości „Carmelitanum” działającym przy Zakonie Karmelitów Bosych w Poznaniu, i inicjuje „Bibliotekę Carmelitanum”.
Autor jest księdzem prawosławnym i z perspektywy tego wyznania mierzy się z zagadnieniem duchowości Zachodu na przykładzie św. Jana od Krzyża. Postać ta została wybrana do badań z powodu niezbyt bogatej recepcji na gruncie prawosławia, zwłaszcza w zestawieniu z licznymi opracowaniami innych wybitnych osobowości Kościoła zachodniego, ale też – czego ks. Nikolski nie ukrywa – dzięki osobistej fascynacji św. Janem od Krzyża.
Spojrzenie autora, właściwe i rzetelne od strony filologicznej, koncentruje się na analizie podstawowych dzieł hiszpańskiego mistyka (Droga na Górę Karmel, Noc ciemna, Pieśń duchowa i Żywy płomień miłości) w konfrontacji z bogatą tradycją ascetyczną Wschodu wspartą myślą patrystyczną sprzed schizmy. W ten sposób doświadczenia XVI-wiecznego karmelity zostają zestawione z analogicznymi przeżyciami np. św. Symeona Nowego Teologa (XI w.), św. Grzegorza Palamasa (XIV w.), św. Ignacego Brianczaninowa (XIX w.) czy żyjącego w XX wieku św. Sylwana z Góry Atos. Fragmenty tekstów są tak dobrane, że w sposób przejrzysty pokazują różnice, podobieństwa czy tożsamości myśli sanjuanistycznych i przykładowych przedstawicieli prawosławia. Zasadnicze punkty analizy porównawczej koncentrują się wokół kwestii spornych obu tradycji takich, jak: natura i działanie łaski, Filioque, przebóstwienie, rodzaje i stopnie modlitwy w rozwoju życia duchowego, mistyka a intelekt, stosunek do doświadczeń nadprzyrodzonych.
Książka jest ciekawą propozycją w obliczu pogłębiającego się dialogu ekumenicznego, a także stanowi istotny i cenny kontrapunkt dla wyrastających jak grzyby po deszczu publikacji dotykających pogranicza dziedziny psychologii i duchowości, wypełnionych niejednokrotnie treściami niebezpiecznej pseudomistyki.
Publikacja ks. Nikolskiego jest wprawdzie stricte naukowa i raczej wymaga od odbiorcy pewnego przygotowania teologicznego, ale argument ten uwiarygadnia tylko rozpracowanie podjętego tematu. (AS)
Oceń