Zawstydzona kobieta
fot. Holacio Olavarria / UNSPLASH

Poczucie winy jest emocją i jak każda emocja o czymś nas informuje. Na przykład o tym, że zachowaliśmy się niewłaściwie wobec kogoś albo czegoś, jest formą przeżywanego z tego powodu dyskomfortu, a może nawet formą kary. Ale pełni też rolę sygnału ostrzegawczego i mówi: „Nie rób tego”.

Rozmawiają Jacek Prusak SJ i Tomasz Maćkowiak

Co to jest poczucie winy?

Jest to pewien rodzaj lęku związany z ambiwalencją między miłością a nienawiścią, jaką odczuwa człowiek. Wobec osób, które kochamy, oprócz miłości odczuwamy czasem także niechęć, nienawiść czy zawiść i boimy się, że z tego powodu możemy te osoby zranić, a łączącą nas relację nadszarpnąć czy nawet zniszczyć.

Czy to poczucie winy może mieć jakiś pozytywny wpływ na nasze zachowania?

Poczucie winy występuje albo jako rodzaj sygnału ostrzegającego mnie, żebym czegoś nie robił, albo jako potwierdzenie tego, że już zrobiłem coś, czego zrobić nie powinienem. Jest wtedy przeżywane jako negatywna emocja, tak zwany wyrzut sumienia, który informuje mnie o tym, że sprzeciwiłem się wyznawanym wartościom, ideałom, normom. Poczucie winy związane jest z troską i ma znaczenie dla działań naprawczych. Gdyby nie zdolność do troski o innych, poczucia winy by nie było.

Powiedział ojciec, że poczucie winy przeżywamy jako „negatywną emocję”. Czyli poczucie winy jest emocją?

Oczywiście, przecież w samej nazwie jest słowo „poczucie”. W tym miejscu warto powiedzieć też, że ważne jest odróżnienie poczucia winy od winy moralnej. Winę moralną można zaciągnąć, nie mając żadnego poczucia winy. Można też mieć poczucie winy bez winy moralnej.

Psychologia uznaje, że poczucie winy jest jedną z emocji złożonych. Zawiera w sobie element osądu, ale ten osąd to nie jest całość tej emocji. Osąd zawarty w poczuciu winy może być nieświadomy, może też być nieadekwatny do rzeczywistego czynu.

A co to znaczy, że jest to „emocja negatywna”? Przecież istnieje rozpowszechniony pogląd, że nie ma złych emocji…

To nieporozumienie: rzeczywiście, nie ma złych emocji. Z punktu widzenia ewolucyjnego w rozwoju człowieka cała gama ludzkich emocji ma swój sens i swoje zastosowanie, dlatego nie ma emocji pożądanych i niepożądanych. Ale poczucie winy jest emocją negatywną nie w sensie moralnym, ale w subiektywnym jej przeżywaniu. Być może bardziej zrozumiałe jest mówienie o emocjach pozytywnych i negatywnych, czyli takich, które przeżywamy jako chciane i oczekiwane, i takich, które przeżywamy jako coś niekomfortowego, czego nie chcemy. Od strony subiektywnej zatem emocje pozytywne oraz negatywne to takie, które chcemy przeżywać, i takie, których przeżywać nie chcemy.

Poczucie winy ma bardzo złą prasę. Cały czas słysz

Zostało Ci jeszcze 85% artykułu

Wykup dostęp do archiwum

  • Dostęp do ponad 7000 artykułów
  • Dostęp do wszystkich miesięczników starszych niż 6 miesięcy
  • Nielimitowane czytanie na stronie www bez pobierania żadnych plików!
Wyczyść

Zaloguj się

Kultura wstydu
Jacek Prusak SJ

urodzony w 1971 r. – jezuita, doktor psychologii, psychoterapeuta, publicysta, kierownik Katedry Psychopatologii i Psychoprofilaktyki w Instytucie Psychologii Akademii "Ignatianum". Współpracownik "Tygodnika Powszechnego"...

Kultura wstydu
Tomasz Maćkowiak

urodzony w 1967 r. – nauczyciel, tłumacz, dziennikarz specjalizujący się w zagadnieniach związanych z Czechami i Słowacją. Jego książka Byłam katolickim księdzem. Historia Ludmily Javorovej, kobiety wyświęconej w...

Produkt dodany do koszyka

Zobacz koszyk Kontynuuj zakupy

Polecane przez W drodze