„Czytając tekst literacki, jesteśmy w stanie »widzieć oczami innych«, uzyskując szeroką perspektywę, która poszerza nasze człowieczeństwo. Uaktywnia to w nas empatyczną moc wyobraźni, która jest podstawowym nośnikiem zdolności utożsamiania się z punktem widzenia, kondycją, uczuciami innych, bez których nie ma solidarności, dzielenia się, współczucia, miłosierdzia. Czytając, odkrywamy, że to, co czujemy, jest nie tylko nasze, jest uniwersalne, więc nawet najbardziej opuszczona osoba nie czuje się sama” – czytamy w Liście Ojca Świętego Franciszka o roli literatury w formacji kapłańskiej opublikowanym w lipcu 2024 roku (pkt 34). Idąc tropem papieskiej myśli, spróbujemy opowiedzieć o wybranych zagadnieniach teologicznych za pomocą literatury. Stąd tytuł tego cyklu, który przez najbliższy rok będzie się ukazywał na łamach „W drodze”, a w wersji podcastowej na kanale dominikanie.pl w serwisie Spotify w każdą drugą środę miesiąca. Więcej o cyklu: wdrodze.pl/podcast-dobrze-sie-wierzy-literatura.
Wiedza o prawach i dekalogu nie wystarczy do tego, żeby pozostać dobrym człowiekiem. Momentem weryfikacji tego, kim jesteśmy, jest kryzys.
Rozmawiają literaturoznawca prof. Ryszard Koziołek i Roman Bielecki OP
Grupa kilkunastu chłopców ocalałych z katastrofy samolotu musi się odnaleźć na bezludnej wyspie. Taki jest punkt wyjścia powieści Władca much Williama Goldinga. Dla późniejszego noblisty była ona literackim debiutem, który ukazał się w 1954 roku, po tym jak dziewięć wydawnictw odmówiło publikacji powieści, tłumacząc, że historia dzieci, które w warunkach ekstremalnych próbują organizować się jako społeczność, wydaje się absurdalna i mało interesująca. Czy rzeczywiście? Jakie skojarzenia wywołuje w nas dziecko?
Jako ojciec dorosłych dzieci chciałbym wierzyć, że od początku swojego życia były dobre i kierowały się dobrem. A jeśli nawet potem zrobiły coś złego, to dlatego że zobaczyły to u dorosłych albo w filmie, ewentualnie był to efekt naszych błędów wychowawczych. Tymczasem praktyka życia pokazuje, że jest raczej na odwrót. Jako ludzie nosimy w sobie gotowość do zachowań niemoralnych od najmłodszych lat. Instynkt życia pcha nas w stronę naturalnego egoizmu, który – gdyby nie został poskromiony wychowaniem – najprawdopodobniej owocowałby brakiem moralności. I nie chcę przez to powiedzieć, że dzieci są z gruntu złe. Raczej mają skłonność do amoralności podobnej do tej, którą obserwujemy w naturze. Idąc tropem Karola Darwina, wykształconego teologa i uważnego obserwatora przyrody, wyrażam swoje zdziwienie występowaniem w naturze tak potwornych aktów okrucieństwa i wzajemnej przemocy zadawanych sobie przez żywe istoty bez intencji wyrządzania krzywdy.
Takie spojrzenie przeczy naszemu potocznemu doświadczeniu. Weźmy media społecznościowe, które są pełne zdjęć uśmiechniętych mam ze swoimi pociechami czy śmiesznych filmików z maluchami w roli głównej. Golding nie podziela tych zachwytów i w swojej powieści daje do zrozumienia, że dzieci potrafią być tak samo okrutne jak dorośli.
Pytanie, czy to jest w ogóle książka o dzieciach? Oczywiście to one są jej głównymi bohaterami, niemniej jednak mamy do czynienia z przypowieścią o genealogii przemocy i zła w świecie. Uściślijmy: w męskim świecie. Nie zapominajmy, że w wykreowanej przez autora rzeczywistości nie ma dziewczynek, co pozbawia tę historię uniwersalności. To dopiero byłoby interesujące i zdecydowanie skomplikowałoby samą opowieść, gdyby mikrospołeczeństwo wyspy zostało zróżnicowane pod względem płci. Tego nie ma i stąd mamy do czynienia nie tyle z powieścią przygodową, ile raczej z moralnym traktatem o tym, co się dzieje z cywilizacją, której losy spoczywają w rękach ucywilizowanych i wykształ
Zostało Ci jeszcze 85% artykułuKup miesięcznik W drodze 2025, nr 11, a przeczytasz cały numer
Oceń