(ur. 3 stycznia 1892 r. w Bloemfontein, RPA – zm. 2 września 1973 r. w Bournemouth, Wielka Brytania) – John Ronald Reuel Tolkien, CBE, brytyjski pisarz, poeta, profesor filologii klasycznej i literatury staroangielskiej na Uniwersytecie Oksfordzkim, uczestnik I wojny światowej, walczył w bitwie nad Sommą, popularyzator literatury fantasy.
Znaczący wpływ na życie i twórczość pisarza miało katolickie wychowanie. W 1899 roku jego matka, wbrew woli rodziców i teściów, przeszła na katolicyzm i w tym duchu wychowała dzieci.
Jako autor baśni Hobbit, czyli tam i z powrotem (1937), eposu Władca Pierścieni (1954), mitologii Silmarillion (1977), których akcja rozgrywa się w mitycznym świecie Śródziemia, spopularyzował literaturę fantasy. Inspirował go wiktoriański szkocki pisarz George MacDonald.
Opublikował ponad sto prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie, Oxford English Dictionary. Znał ponad 30 języków (łacinę, nordycki, staroislandzki, anglosaski czy staroirlandzki) a dzięki zdolnościom lingwistycznym tworzył nowe np. elficki dla bohaterów swoich powieści.
Od 2003 roku The Tolkien Society organizuje Dzień Czytania Tolkiena – co roku 25 marca.
Nakładem Wydawnictwa W drodze ukazało się polskie wydanie książki Paolo Gulisano Tolkien: il mito e la grazia pt. Tolkien. Mit i łaska (2002).