Materiały dla mediów | 11.02.2025

„Niezłomni i złamani. Polscy dominikanie a bezpieka 1945–1989″, Józef Puciłowski OP

Pobierz okładkę Pobierz informację prasową Pobierz fragment książki Przejdź do produktu

Wydanie drugie poprawione. Niniejsza publikacja ukazała się wcześniej nakładem Wydawnictwa Esprit pod tytułem „Portrety imienne i bezimienne”, obecne wydanie jest jej wersją poprawioną

W 2005 roku Polska Prowincja Zakonu Kaznodziejskiego, do dziś jedna z nielicznych instytucji w polskim Kościele, zdecydowała się na całościowe badania historyczne na temat infiltracji przez służby specjalne w latach 1945–1989. Przewodniczącym powołanej w tym celu komisji został o. dr Józef Puciłowski OP.

Niniejszy esej, stanowiący poprawione wydanie książki Portrety imienne i bezimienne, proponuje czytelnikom przystępne wprowadzenie w najnowszą historię polskich dominikanów, a wśród nich – postaci niezłomnych, tragicznych i złamanych.

Biografie te o. Puciłowski OP, w charakterystyczny dla siebie, wyrazisty sposób, maluje na szerokim tle przemian w powojennym Kościele. Śledzimy zatem wyzwania związane z odbudową struktur kościelnych ze zdziesiątkowanego po wojnie duchowieństwa i tworzenia nowych struktur, na tzw. ziemiach „odzyskanych”. Przyglądamy się pochodzeniu społecznemu braci wstępujących do Zakonu początkowo z biednych, zapuszczonych, pozbawionych możliwości wykształcenia wiosek. W końcu obserwujemy wprowadzane powoli z Zachodu reformy soborowe, nowe projekty duszpasterskie, w szczególności – duszpasterstwa akademickie, umacnianie się środowiska inteligencji katolickiej, a wreszcie dochodzenie do głosu demokratycznej opozycji.

Polscy dominikanie nie tylko żyli w tym złożonym kontekście, ale – nieraz wbrew części współbraci – byli protagonistami przemian w polskim Kościele (Instytut Tomistyczny, Duszpasterstwo Akademickie „Beczka” w Krakowie). To w tej szerokiej perspektywie, jak pokazuje o. Puciłowski OP, należy dokonać oceny postaw poszczególnych braci. Kiedy część z nich wspierała działania antykomunistyczne i była z tego powodu represjonowana, inni układali się z władzami, czerpiąc korzyści z donosów – nieraz na współbraci, z którymi dzielili nowicjat, ołtarz, wspólny stół. Autor analizuje społeczne, moralne i osobiste motywy kolaboracji ze Służbami Bezpieczeństwa. Pyta też o to, jaką rolę w uwikłaniu tych braci miał przedsoborowy model formacji zakonnej.

Nowością, w porównaniu z pierwszym wydaniem, jest odtajnienie nazwisk wszystkich zmarłych tajnych współpracowników, by – parafrazując słowa, które padły w zakończeniu pierwszego wydania książki – drogi Zakonu w okresie komunizmu nie zahaczały dalej o półprawdę.

O autorze:

Józef Puciłowski OP – dominikanin, doktor historii (Uniwersytet Wrocławski), duszpasterz i historyk Kościoła. W latach 70. związany był z opozycją antykomunistyczną i środowiskiem wrocławskiego KIK-u. W latach 1996–2004 pełnił urząd wikariusza generalnego dominikanów na Węgrzech. Był założycielem i pierwszym dyrektorem Dominikańskiego Instytutu Historycznego.