fot. archiwum redakcji

Mirosław Kur OP

Mirosław Kur OP (ur. 1 stycznia 1941 r. w Tarkawicy, pow. Lubartów – zm. 27 września 2021 r. w klasztorze oo. Dominikanów w Krakowie) – filozof, metafizyk i tomista.

Oficjalna data urodzenia to 1 stycznia 1941 roku, ale trudny czas wojennej zimy każe przypuszczać, że mógł to być koniec grudnia 1940 roku. Na chrzcie otrzymał imię Mieczysław, którym podpisana jest część jego prac; natomiast imię Mirosław jest jego imieniem zakonnym.

Do zakonu wstąpił w wieku 16 lat, pierwszą profesję złożył w 1958 r. a śluby wieczyste w 1963. Po ukończeniu studiów filozoficzno-teologicznych, w 1966 r., przyjął święcenia kapłańskie. Od 1967 r. kontynuował studia na Wydziale Filozofii ATK w Warszawie, zwieńczone tytułem magistra filozofii.

W 1973 r. podjął wykłady z filozofii w dominikańskim Studium Generalnym w Krakowie. W 1980 r. obronił na ATK pracę doktorską na temat W poszukiwaniu tomistycznej teorii sądów egzystencjalnych. W latach 1985-1991 był pracownikiem Instytutu Tomistycznego na Służewie – żywotnie przyczyniając się do jego przetrwania w tamtych trudnych czasach. Wykładał m.in. w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Polskiej Prowincji Dominikanów, Wyższym Seminarium Duchownym Zakonu Paulinów w Krakowie oraz Archidiecezjalnym Kolegium Teologicznym w Gdańsku.

W ciągu swojego życia zakonnego pracował w klasztorach na Służewie, w Lublinie, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku, Wrocławiu, Gidlach i Jarosławiu. Na Służewie oraz w Gdańsku był radnym konwentu i subprzeorem. Od stycznia 2019 roku ponownie przebywał w klasztorze krakowskim, gdzie zmarł. Przez wiele lat cierpliwie i pokornie znosił choroby i poważne ograniczenia fizyczne. Zawsze żywo interesował się tym, co dzieje się w świecie, w Kościele i Zakonie.

Nakładem Wydawnictwa W drodze we współpracy z Instytutem Tomistycznym, w serii Biblioteka Instytutu Tomistycznego. Teksty i Studia (15), ukazały się Pisma metafizyczne jego autorstwa. Niniejsza książka zawiera zbiór artykułów ojca Mirosława Kura OP, publikowanych na łamach czasopism „Studia Philosophiae Christianae” oraz „Przegląd Tomistyczny”.

Mirosław Kur OP jest autorem zdecydowanie zbyt mało znanym w polskim środowisku filozoficznym. Powodem tego są z pewnością niełatwe koleje życia ojca Mirosława, które uniemożliwiły mu obfitszą twórczość filozoficzną, oraz obiektywna trudność tematów, którymi się zajmował. Jednocześnie odwaga w podejmowaniu zagadnień fundamentalnych i kwestionowaniu standardowych interpretacji metafizyki tomistycznej sprawiają, że pisma ojca Kura nie tylko posiadają wartość historyczną, ale mogą być również impulsem do przemyślenia na nowo podstawowych zagadnień filozofii bytu.

Jak czytamy w wstępie Pism metafizycznych:

W 1957 roku wstąpił do zakonu dominikańskiego i po odbyciu zakonnych studiów filozoficzno-teologicznych w 1966 roku przyjął święcenia kapłańskie. W 1967 roku ojciec Mirosław został skierowany na specjalistyczne studia z filozofii. Z tej racji, że studia zakonne nie dawały dyplomu państwowego, rozpoczął od studiów magisterskich na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Uczelnia ta była wówczas, obok Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, jednym z dwóch polskich ośrodków naukowych, w których rozwijana była egzystencjalna wersja tomizmu, w nawiązaniu do interpretacji myśli Akwinaty zaproponowanej przez Jacquesa Maritaina oraz – przede wszystkim – Étienne Gilsona. W środowisku warszawskim tomizm egzystencjalny wiąże się z takimi postaciami jak Mieczysław Gogacz czy Edmund Morawiec CSsR. Tomizm egzystencjalny odróżnić tu należy od tomizmu tradycyjnego, któremu przedstawiciele nowej interpretacji zarzucali, od strony metodologicznej, nieuwzględnianie kontekstu historycznego myśli Akwinaty, zaś od strony doktrynalnej – błąd esencjalizmu, rozumianego jako niedostateczne uwypuklenie różnicy między tym, co możliwe, a tym, co aktualne.

W tym kontekście należy zwrócić uwagę na pracę magisterską ojca Kura, zatytułowaną Sposób formułowania i wartość obiektywna pierwszych zasad filozofii w ujęciu o. R. Garrigou-Lagrange’a, napisaną pod kierunkiem Edmunda Morawca. Jednym z punktów, w którym interpretacja egzystencjalna różniła się od tomizmu tradycyjnego, była kwestia poznania istnienia bytu przez ludzki intelekt. Interpretacja tradycyjna przyjmowała tu pierwszeństwo utworzonego na drodze abstrakcji pojęcia bytu, które następnie było wykorzystywane do utworzenia sądu egzystencjalnego, stwierdzającego istnienie rzeczy. Interpretacja egzystencjalna natomiast rozpoczyna od sądu egzystencjalnego, by, wychodząc od niego, utworzyć – właściwą sobie metodą separacji – pojęcie bytu. Ojciec Kur wybiera jako przedmiot swojej pracy myśl Réginalda Garrigou-Lagrange’a OP (1877–1964), identyfikowanego powszechnie z tomizmem tradycyjnym. Ojciec Mirosław proponuje jednak taką interpretację, która zbliża myśl Garrigou-Lagrange’a do tomizmu egzystencjalnego. Pojęcie bytu tworzone jest bowiem, według francuskiego dominikanina, na drodze intuicyjno-abstrakcyjnej, która uwzględnia poznanie istnienia już w pierwszym akcie intelektu. Takie rozumienie myśli Garrigou-Lagrange’a daje podstawę do obrony jego filozofii przed zarzutem przyznawania pierwszeństwa porządkowi myślowemu przed porządkiem realnym. Widzimy zatem, że ojciec Kur, akceptując główną tezę tomizmu egzystencjalnego o pierwszeństwie ontycznym aktu istnienia względem istoty rzeczy, stara się znaleźć własną drogę poszukiwań metafizycznych.

Poszukiwanie owej drogi dostrzegalne jest w jego dalszej edukacji filozoficznej. W 1971 roku rozpoczął on studia doktoranckie na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Uczęszczał tam na seminarium doktoranckie Mieczysława Alberta Krąpca OP oraz zajęcia prowadzone przez Zofię Zdybicką USJK. Po ukończeniu jednego semestru powrócił jednak na Akademię Teologii Katolickiej, gdzie, ponownie pod kierunkiem Morawca, przygotował pracę doktorską zatytułowaną Przedmiotowość metafizyki w ujęciu J. Maréchala, którą obronił w 1976 roku. Ojciec Kur uznał w niej tomizm transcendentalny Josepha Maréchala SJ (1878–1944) za uprawnioną kontynuację myśli Akwinaty, uzupełniającą stanowisko Tomasza z Akwinu o nieobecne w jego filozofii wątki krytyczne. Ponownie mamy tu więc do czynienia z odejściem ojca Kura od głównego nurtu polskiego tomizmu. Tomizm egzystencjalny będzie bowiem odwoływał się do stanowiska Gilsona, który argumentował, że umieszczenie w punkcie wyjścia metafizyki podmiotu poznającego skazuje ją na bezskuteczne próby wykazania niezależnego od umysłu istnienia jej przedmiotu.

Okres po obronie doktoratu był dla ojca Kura czasem intensywnej pracy naukowo-dydaktycznej. Od 1972 roku prowadził on zajęcia z metafizyki w krakowskim Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Polskiej Prowincji Dominikanów. Ponadto wykładał w seminariach paulinów i salezjanów, jak również w Wyższym Instytucie Katechetycznym Sióstr Urszulanek. Ze wspomnień jego ówczesnych słuchaczy wyłania się obraz wykładowcy jasno przekazującego swoją myśl oraz zaangażowanego w rozwój studentów. Z tego okresu pochodzi również pierwszy z przedstawionych w niniejszym tomie tekstów, którym jest artykuł W poszukiwaniu tomistycznej teorii sądów egzystencjalnych, opublikowany w 1980 roku w „Studia Philosophiae Christianae”. Przedmiotem artykułu jest punkt sporny między tomizmem egzystencjalnym a tradycyjnym tomizmem Garrigou-Lagrange’a oraz tomizmem transcendentalnym, czyli kwestia rozumienia sądu egzystencjalnego, w którym człowiek dokonuje afirmacji istnienia bytu. W konkluzji artykułu ojciec Kur śmiało stwierdza, że tomiści egzystencjalni w swojej koncepcji istnienia i czynności sądzenia nie realizują zamierzonego zadania prezentowania autentycznej myśli filozoficznej Tomasza z Akwinu. Ich bowiem koncepcja istnienia i czynności sądzenia nie zgadza się z jego myślą metafizyczną i teoriopoznawczą i z tej właśnie racji wypracowanej przez nich teorii sądów egzystencjalnych nie można uznać za tomistyczną teorię tych sądów. Tak radykalnie sformułowany wniosek nie mógł przejść bez echa. Już w kolejnym numerze „Studiów” ukazały się dwa artykuły, pierwszy autorstwa Wojciecha Chudego z KUL, drugi ks. Bogdana Bakiesa z ATK, zawierające obronę tomizmu egzystencjalnego przez zarzutami dominikańskiego filozofa.

Na odpowiedź ojca Kura trzeba było jednak czekać długich sześć lat. Powodem tego była seria wydarzeń, które zahamowały jego dobrze zapowiadającą się karierę naukową. Najpierw w 1981 roku został on – w ramach reorganizacji uczelni – odsunięty od wykładania w dominikańskim Kolegium Filozoficzno-Teologicznym. Dopiero w 1985 roku, po paroletnim okresie pracy duszpasterskiej, został skierowany do pracy naukowej w Instytucie Tomistycznym w Warszawie. Nie oznaczało to jednak kresu przeszkód stojących przed dominikańskim filozofem.

Zapaść gospodarcza Polski lat osiemdziesiątych połączona z niewielkim zainteresowaniem władz polskiej prowincji dominikanów działalnością Instytutu sprawiły, że jednostce tej groziło zamknięcie z powodu braku środków finansowych. W tej sytuacji pracownicy naukowi Instytutu, ojcowie Mirosław Kur oraz Tomasz Bik, podjęli pracę w należących do zakonu sadach w celu uzyskania środków potrzebnych do podtrzymania działalności Instytutu. Ponadto w tym okresie rozpoczęła się u ojca Kura choroba, która towarzyszyć mu będzie, z większym lub mniejszym nasileniem, już do końca życia. Pomimo tych trudności w czasie pobytu w Warszawie ojciec Kur opublikował w wydawanym przez Instytut „Przeglądzie Tomistycznym” swoje pozostałe artykuły: Jakie jest istnienie bytów materialnych (1987, tekst ten stanowił odpowiedź na artykuły Bakiesa i Chudego), „Iudicium per inclinationem” u św. Tomasza z Akwinu (1988) oraz Ens ut primum cognitum (1992).

W 1991 roku ojciec Kur ze względu na stan zdrowia zrezygnował z pracy w Instytucie Tomistycznym. Mimo ciągłych kłopotów zdrowotnych pracował on później duszpastersko w licznych klasztorach, najdłużej w Krakowie i Gdańsku, gdzie prowadził także wykłady z metafizyki w Archidiecezjalnym Kolegium Teologicznym. Wszędzie dawał się poznać jako ceniony spowiednik i kaznodzieja. Umarł 27 września 2021 roku w Krakowie.

Produkt dodany do koszyka

Zobacz koszyk Kontynuuj zakupy

Polecane przez W drodze