List do Rzymian
Ewagriusz z Pontu (345–399) był jednym z pierwszych teoretyków życia monastycznego. Został mnichem na pustyni egipskiej jako człowiek wykształcony, co we wczesnym monastycyzmie było rzadkością, i rozpoczął porządkowanie rozproszonych dotąd nauk ojców pustyni. W wielu Kościołach wschodnich czczony jest jako święty.
Poglądy Ewagriusza potępiono na soborach powszechnych za orygenizm, lecz część jego nauki duchowej zachowała swoje znaczenie i wywarła wpływ na całą tradycję chrześcijańską. Wpłynęła m.in. na ukształtowanie znanej nam dziś listy siedmiu grzechów głównych. Ewagriusz znany jest również z dzieła, którego fragmenty zamieszczamy, a w którym opisuje on mającą swe źródło w Ewangelii metodę walki duchowej, polegającą na „zaprzeczaniu Słowem” (antirresis). Tak jak Chrystus opierał się na pustyni pokusom złego ducha, odpowiadając mu fragmentami Pisma Świętego, tak każdy chrześcijanin może oprzeć się w chwili pokusy na mocy Słowa Bożego. Wiąże się to z szerszą wizją Ewagriusza, który pisał, że walka duchowa, a w szczególności walka duchowa mnichów, w dużej mierze rozgrywa się jeszcze w myślach, a nie w działaniu. Chrześcijanin powinien być „pasterzem myśli” i pielęgnować myśli dobre, a odrzucać „wilcze”, by osiągnąć wewnętrzną wolność zwracania się do Boga. W wybranych fragmentach widzimy, jak człowiek zwraca się albo przeciw nachodzącej go myśli niosącej pokusę (ewentualnie przeciw samemu złemu duchowi), albo do Boga z prośbą o pomoc lub też do samego siebie, do własnej duszy.
Większość z opisywanych przez Ewagriusza pokus jest charakterystyczna dla życia mnichów na pustyni (np. pokusa rezygnacji i powrotu do życia w świecie). Niektóre z opisywanych przeciwności są jednak bardziej uniwersalne, tak jak uniwersalna jest rada, by oprzeć się w chwili próby na słowie Pisma Świętego, tzn. na miłości i mocy jego Autora. Oczywiste jest także, że wybór fragmentów dokonany przez Ewagriusza nie jest jedynym możliwym wariantem modlitwy za pomocą Słowa Bożego. (MG)
Źródło cytatów: Ewagriusz z Pontu, O sporze z myślami (Antirrheticus), tłum. Leon Nieścior OMI, Beata Spieralska, w: tenże, Pisma ascetyczne, tłum. Marek Grzelak, Leon Nieścior OMI, Arkadiusz Ziernicki, Beata Spieralska, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2005, t. 2, s. 157–233.
O sporze z myślami
Słowa, którymi chcemy odpowiedzieć atakującym nas złym duchom, nieprędko przychodzą nam do głowy w godzinie walki, gdyż rozsiane są po całym Piśmie i ciężko je uchwycić, przeto starannie wybraliśmy słowa z Pisma, abyśmy walcząc z demonami, mogli je odeprzeć z całą mocą, jak Filistynów stających do bitwy, my, mężowie silni i żołnierze, którym dowodzi zwycięski król nasz, Jezus Chrystus.
Przeciw myślom łakomstwa
Przeciw myśli pragnienia, by nasycić się jedzeniem i piciem, bez zważania na szkodę wynikającą z przejedzenia – Jesz i objadasz się; uważaj, by nie zapominać o twoim Panu, Bogu, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli (Pwt 6,12).
Przeciw myśli mówiącej, że przykazanie postu jest ciężkie – Ten post, który ci dziś przykazuję, nie jest zbytnim ciężarem, ani zbyt wielkim dla ciebie (Pwt 30,11).
Przeciw myślom nieczystości
Przeciw myśli nakłaniającej do grzechu poprzez tkwiące w niej obrazy mężczyzn bądź kobiet – Każdy kto patrzy na kobietę z pożądliwością, już w sercu z nią cudzołoży (Mt 5,28).
Do Pana w związku z myślami nieczystości we mnie pozostającymi – W fałdach jej sukni plugastwo, niepomna była przyszłości; wielce ją poniżono, nikt nie spieszy z pociechą. Spojrzyj na nędzę mą, Panie, bo wróg bierze górę (Lm 1,9).
O chciwości
Przeciw myśli zabraniającej dać coś potrzebującemu bratu lub mu pożyczyć, gdy prosi – Nie zamkniesz swojej ręki przed potrzebującym, ale wyciągniesz do niego swą rękę i dasz mu, ile potrzebuje (Pwt 15,7).
Przeciw myślom chciwości dążącym do tego, by gromadzić ponad naszą potrzebę, i miłującym pieniądze – Postępowanie wasze niech będzie wolne od chciwości na pieniądze: zadowalajcie się tym, co macie. Sam bowiem powiedział: Nie opuszczę cię ani pozostawię (Hbr 13,5).
O myślach [pochodzących od] demona smutku
Do duszy utrzymującej, z powodu smutku, który ją naszedł, że Pan nie wysłuchuje jej jęków – I jęczeli synowie Izraela w ciężkiej niewoli i modlili się, a wołanie ich się wzniosło do Boga. I wysłuchał Bóg ich jęku (por. Wj 3,23–24).
Do duszy w czasie smutku starającej się w modlitwie znaleźć słowa duchowe – Nie opuszczaj mnie, Panie, mój Boże, nie bądź daleko ode mnie! Spiesz mi na pomoc, Zbawienie moje – o Panie (Ps 38,22–23)!
Przeciw demonowi gniewu
Przeciw wszelkim myślom powstającym z gniewu z powodu rozmaitych spraw – Niech zniknie spośród was wszelka gorycz, uniesienie, gniew, wrzaskliwość, znieważanie – wraz z wszelką złością (Ef 4,31).
Przeciw myślom rodzącym się z nienawiści, które czynią z umysłu bratobójcę – Każdy, kto nienawidzi swego brata, jest zabójcą, a wiecie, że żaden zabójca nie nosi w sobie życia wiecznego (1 J 3,15).
Przeciw myślom [pochodzącym od] demona zniechęcenia
Przeciw myślom zniechęcenia odbierającym mi nadzieję – Ja zaś wierzę, że będę oglądał dobra Pańskie w ziemi żyjących (Ps 27,13).
Do duszy nieświadomej tego, że również cierpienie z powodu Chrystusa jest jednym z charyzmatów Ducha – Wam bowiem z łaski dane jest to dla Chrystusa: nie tylko w Niego wierzyć, ale i dla Niego cierpieć (Flp 1,29).
Przeciw myślom [pochodzącym od] demona próżnej chwały
Przeciw myśli próżnej chwały zachęcającej nas do uczenia o zdrowiu duszy i poznaniu prawdy, których to rzeczy sami nie zdobyliśmy – Niech zbyt wielu z was nie uchodzi za nauczycieli, moi bracia, bo wiecie, iż tym bardziej surowy czeka nas sąd. Wszyscy bowiem często upadamy (Jk 3,1–2).
Przeciw myśli próżnej chwały doradzającej nam mówić w czasie, gdy nie należy [mówić], i milczeć wtedy, gdy należy [mówić] – Wszystko ma swój czas i jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebem. […] Jest czas milczenia i czas mówienia (por. Koh 1,1.7).
Przeciw przeklętym myślom [pochodzącym od demona] pychy
Przeciw myśli [pochodzącej od demona] pychy, chwalącej mnie, jakobym był zbudowaniem dla dusz dzięki dobrym uczynkom i znajomości Boga – Jeżeli Pan domu nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą. Jeżeli Pan miasta nie ustrzeże, strażnik czuwa daremnie (Ps 127,1).
Do umysłu pysznego, pragnącego stać się pierwszym z braci – [Jezus] usiadł, przywołał Dwunastu i rzekł do nich: „Jeśli kto chce być pierwszym, niech będzie ostatnim ze wszystkich i sługą wszystkich!” (Mk 9,35).
Niech będzie pochwalony nasz Pan Jezus Chrystus, który dał nam zwycięstwo nad demonem pychy.
Oceń