Dlaczego chcemy mieć rację?
fot. maximalfocus / UNSPLASH.COM

Im bardziej wierzę w swoją rację, tym żywotniej powinno mi zależeć na tym, żeby zrozumieć tych, którzy w nią nie wierzą. Nie musimy się wyrzekać swoich racji, żeby usłyszeć i zrozumieć tych drugich, wręcz przeciwnie.

Michalina Kaczmarkiewicz: Nie lubimy słuchać ludzi, którzy myślą inaczej niż my. Więcej w nas irytacji i niechęci niż ciekawości. Lęk przed poglądami innych doczekał się nawet swojej nazwy.

Marcin Napiórkowski: Allodoksafobia. Spotkałem się z tym określeniem w kilku tekstach publicystycznych, nawet w jednym quasi-naukowym, ale wydaje mi się, że to jednak żartobliwie użyty termin, pewnie nie ma takiej jednostki chorobowej.

Zastanawiam się, czy faktycznie lęk jest tym odczuciem, które się pojawia w konfrontacji z opiniami innych.

Jeżeli mówię: „Gra o tron jest super”, a pani mówi: „To jest okropny film, od pierwszych chwil toczą się tam odcinane głowy”, to opinia ta nie wywołuje we mnie jakiegoś specjalnego lęku. Wiem, że ludzie dzielą się na dwie grupy: tych, którym podoba się Gra o tron, i tych kilkoro, którym się nie podoba. Pani woli herbatę, ja kawę i to jest w porządku. Dziewięćdziesiąt dziewięć procent reakcji na opinie, które są niezgodne z naszymi, nie ma charakteru lękowego ani agresywnego.

A jaki?

Przeróżny. Czasem to zaciekawienie, czasem chęć przekonania, czasem nawet gotowość do bycia przekonanym. Bez niezgodności nie byłoby dialogu. Pamiętajmy, że niezgadzanie się w sensie alternatywy jest absolutnym fundamentem naszej kultury. Tylko tam, gdzie mamy coś do wyboru, może się pojawić znaczenie: pojedziemy samochodem czy pociągiem, wypijemy kawę czy herbatę, zjemy hot doga czy sałatkę z jarmużu.

Moglibyśmy się kłócić, co jest lepsze – herbata czy kawa, ale jeżeli do wypicia byłaby tylko woda…

…przestałaby być elementem naszej kultury. Spójrzmy na oddychanie. Mamy mnóstwo różnych alternatyw: ja piję to, a ty tamto, jem to, ktoś tamto, ale ponieważ w naszej kulturze nie mamy żadnych alternatywnych sposobów oddychania, nie ma też zasadniczych sporów o oddychanie.

Nie reagujemy lękowo na alternatywy. Raczej wizja totalnego braku alternatyw byłaby straszna i napawała lękiem.

Więc czego naprawdę się boimy?

Właśnie pani tego dotknęła. Kiedy używamy konstrukcji „się” – „czego się boimy”, „jak się mówi”, „jak się odpowiada” – powołujemy do życia pewien (naprawdę nieistniejący) byt, czyli uniwersalny model reakcji: „co robią wszyscy”. I ten model, owo „się”, jest tym, o czym chcemy tu rozmawiać. Reakcję lękową powoduje w nas nie sytuacja, w której ktoś ma inne poglądy niż my, tylko sytuacja, w której nam się wydaje, że ktoś ma poglądy inne niż „się ma”, czyli inne niż te, które uważaliśmy za oczywiste. Problem się zaczyna wtedy, gdy wchodzimy w obszar, w którym dotykamy tego, w co „się wierzy” (a co nazywamy na przykład zdrowym

Zostało Ci jeszcze 85% artykułu

Wykup dostęp do archiwum

  • Dostęp do ponad 7000 artykułów
  • Dostęp do wszystkich miesięczników starszych niż 6 miesięcy
  • Nielimitowane czytanie na stronie www bez pobierania żadnych plików!
Wyczyść

Zaloguj się

Dlaczego chcemy mieć rację?
Marcin Napiórkowski

urodzony w 1985 r. – semiotyk, strukturalista, badacz współczesnych mitów, doktor habilitowany nauk humanistycznych, wykładowca Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, publicysta. Autor książek: Mitologi...

Dlaczego chcemy mieć rację?
Michalina Kaczmarkiewicz

absolwentka kulturoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim oraz studiów w zakresie duchowości chrześcijańskiej na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego....

Produkt dodany do koszyka

Zobacz koszyk Kontynuuj zakupy

Polecane przez W drodze