Czy Bóg każe kraść?
fot. mark hanna / UNSPLASH.COM

Nie ma innej drogi do zrozumienia Boga niż używanie rozumu. A w jaki sposób używać rozumu, poszukując prawdy, tego nauczyła ludzkość filozofia grecka.

Maciej Müller: Benedykt XVI podczas słynnego wykładu w Ratyzbonie w 2006 roku, polemizując z poglądami protestanckiego teologa Adolfa von Harnacka, postulującego „odhellenizowanie” chrześcijaństwa i poszukiwanie „Jezusa historycznego”, stwierdził, że Bóg nieprzypadkowo wcielił się w takiej, a nie w innej epoce historycznej, kiedy to kultura i filozofia grecka przeżywały największy rozkwit. Na czym polega spór o hellenizację chrześcijaństwa?

Damian Mrugalski OP: Chrześcijaństwo od samego początku się zastanawiało, czy przejmowanie filozofii greckiej jest właściwe, czy nie należy opierać się wyłącznie na przekazie Chrystusa. Na początku III wieku chrześcijański pisarz Tertulian postawił słynne pytania: „Cóż mają wspólnego Ateny z Jerozolimą? Kościół z Akademią? Heretycy z chrześcijanami?”, po czym dodał: „Po Chrystusie Jezusie nie potrzebujemy już żadnych badań, a po Jego Ewangelii żadnych dociekań”.

Tertulian, będący przed nawróceniem adwokatem, znał z pewnością filozofię i retorykę Arystotelesa. To dzięki niej był w stanie wybronić w sądzie niejednego złoczyńcę. Po nawróceniu odrzucił więc filozofię, która wydawała mu się źródłem wszelkiego zła. Tylko że… głosząc z taką pasją niezależność wiary i rozumu, sam był zmuszony do posługiwania się narzędziami filozoficznymi w obronie wiary. Przeciw Marcjonowi (który głosił istnienie dwóch Bogów: Starego i Nowego Testamentu) dowodził on w iście filozoficzny sposób, że Bóg jest jeden; przeciw modalistom natomiast (którzy uważali, że Bóg jest jeden i że nie ma trzech Osób Boskich), również posługując się filozofią, dowodził, że w Bogu są trzy Osoby, choć jedna substancja. Tak więc Tertulian odrzucał filozofię jedynie werbalnie, lecz nie w praktyce.

Kolejną próbę dehellenizacji chrześcijaństwa widzimy u Lutra. Sprawa zaczęła się od krytyki odpustów, ale na niej się nie skończyła. Z czasem bowiem Luter, ale także inni reformatorzy kolejno odrzucali te elementy teologii Kościoła, które nie wynikały bezpośrednio z Biblii. Stąd pomysł na zasadę sola scriptura (tylko Pismo Święte).

Tylko czy da się wyczyścić chrześcijaństwo z filozofii?

Kiedy byłem studentem teologii, podczas pewnego spotkania ekumenicznego ku własnemu zdziwieniu usłyszałem, że protestanci podczas liturgii recytują Credo konstantynopolitańsko-nicejskie, w którym pada czysto filozoficzny termin homoousios (współistotny). Tekst tego wyznania wiary wszedł do chrześcijaństwa w IV wieku, więc nawet protestanci nie są w stanie w całości odrzucić tradycji filozoficznej pierwotnego Kościoła – muszą dysponować jakimś racjonalnym wyjaśnieniem tego, o czym mówi Biblia.

Kolejne próby dehellenizacji podjęli w XIX wieku niemieccy protestanccy egzegeci i teologowie. Jednym z nich był działający na początku XX wieku wspomniany Adolf von Harnack. Owi egzegeci wykazywali, że słowa Jezusa zostały wypowiedziane w konkretnym kontekście, że Jezus używał do swego nauczania treści kultury. Jakiej? Judaistycznej… Stąd poszukiwanie „prawdziwego”, historycznego Jezusa Żyda. Tylko że prowadząc te badania, protestanccy egzegeci sami popadali w pewną ideologię. Bardzo chcieli wykazać, że to, o czym mówi Biblia, zgadza się z pierwotną wiarą Kościoła z czasów poprzedzających powstani

Zostało Ci jeszcze 85% artykułu

Wykup dostęp do archiwum

  • Dostęp do ponad 7000 artykułów
  • Dostęp do wszystkich miesięczników starszych niż 6 miesięcy
  • Nielimitowane czytanie na stronie www bez pobierania żadnych plików!
Wyczyść

Zaloguj się

Czy Bóg każe kraść?
Damian Mrugalski OP

urodzony w 1978 r. – dominikanin, doktor teologii i nauk patrystycznych, historyk idei. Wykładowca teologii, filozofii starożytnej i greki w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie ora...

Czy Bóg każe kraść?
Maciej Müller

urodzony w 1982 r. – studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim i dziennikarstwo w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera. W „Tygodniku Powszechnym” odpowiedzialny za dział „Wiara”. Współpracuje r...

Produkt dodany do koszyka

Zobacz koszyk Kontynuuj zakupy

Polecane przez W drodze